Στις 14 Ιανουαρίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε το Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Σχέδιο Πράσινης Συμφωνίας για τη χρηματοδότηση της μετάβασης σε ένα πιο ουδέτερο κλίμα. Αλλά δεν ξεκινούν όλα τα κράτη – μέλη από το ίδιο σημείο κατά τη μετάβασή τους – ορισμένα θα επηρεαστούν περισσότερο από άλλα.
Ο μηχανισμός Just Transition Mechanism (JTM) είναι ένα βασικό εργαλείο για να διασφαλιστεί ότι η μετάβαση προς μια ουδέτερη από το κλίμα οικονομία θα πραγματοποιηθεί με δίκαιο τρόπο, χωρίς να αφήνεται κανένας πίσω. Ο Μηχανισμός παρέχει στοχοθετημένη υποστήριξη για την κινητοποίηση τουλάχιστον 100 δισεκατομμυρίων ευρώ κατά την περίοδο 2021-2027 στις περιοχές που πλήττονται περισσότερο, για την ανακούφιση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της μετάβασης. Ιδιαίτερη προσοχή θα δοθεί σε περιοχές που επηρεάζονται έντονα από τη μετάβαση, αλλά με λιγότερη ικανότητα αντιμετώπισης των προκλήσεών της.
Για να αποκτήσουν πρόσβαση στη χρηματοδότηση, τα κράτη μέλη πρέπει να καταρτίσουν, σε διάλογο με την Επιτροπή, εδαφικά απλά σχέδια μετάβασης. Σε αυτά τα σχέδια, τα κράτη- μέλη θα προσδιορίσουν τις περιοχές που θα επηρεαστούν περισσότερο από τη μετάβαση προς μια ουδέτερη από το κλίμα οικονομία, θα καθορίσουν τις αναπτυξιακές προκλήσεις αυτών των περιοχών και θα περιγράψουν τις οδούς που θα ακολουθήσουν για μετάβαση έως το 2030, σε στενή διαβούλευση με τους σχετικά εθνικούς, περιφερειακούς και τοπικούς ενδιαφερόμενους. Η έγκριση αυτών των σχεδίων από την Επιτροπή θα “ξεκλειδώσει” την υποστήριξη των κρατών μελών μέσω των 3 πυλώνων του μηχανισμού Just Transition:
1) του Just Transition Fund, το οποίο θα παρέχει επιχορηγήσεις που θα κινητοποιήσουν 30-50 δισεκατομμύρια ευρώ για κοινωνικό και οικονομικό μετασχηματισμό στις άμεσα θιγόμενες από τη μετάβαση περιφέρειες
2) ένα ειδικό πρόγραμμα στο πλαίσιο του InvestEU, το οποίο θα συγκεντρώσει έως και 45 δισεκατομμύρια ευρώ σε ιδιωτικές επενδύσεις και
3) ένα δάνειο δημόσιου τομέα, το οποίο θα κινητοποιήσει 25-30 δισεκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις του δημόσιου τομέα.
Η Επιτροπή παρέχει ταχεία υποστήριξη στα κράτη- μέλη μέσω του Προγράμματος Στήριξης των Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (SRSP) για να βοηθήσει στην προετοιμασία των εδαφικών τους δικαιολογητικών σχεδίων μετάβασης και, κατά συνέπεια, να εφαρμόσει την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Για το σκοπό αυτό, στα τέλη Φεβρουαρίου, ξεκίνησε μια ειδική πρόσκληση στο πλαίσιο του SRSP για να βοηθήσει στην προετοιμασία των εδαφικών δικαιολογητικών σχεδίων μετάβασης.
Δεκαοκτώ (18) κράτη- μέλη (BE, BG, CY, CZ, EL, ES, FI, HR, HU, IE, IT, LT, LV, PL, PT, RO, SE και SK) ζήτησαν τέτοια υποστήριξη και η Επιτροπή ενέκρινε και τις 18 αιτήσεις . Κατά τα τελευταία δύο χρόνια παρείχε ήδη πρακτική υποστήριξη σε περιοχές μέσω του SRSP για να βοηθήσει στην προετοιμασία μακροπρόθεσμων οικονομικών στρατηγικών για τη μετάβασή τους από άνθρακα, όπως στην περιοχή Horna Nitra της Σλοβακίας, στη Δυτική Μακεδονία της Ελλάδας ή στην κοιλάδα Jiu της Ρουμανίας.
Στο πλαίσιο του προγράμματος στήριξης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, η Επιτροπή θα παρέχει εξατομικευμένη εμπειρογνωμοσύνη για να βοηθήσει τις εθνικές και περιφερειακές αρχές, όπως για παράδειγμα:
- να αξιολογεί τις κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις της μετάβασης και να περιγράφει τη διαδικασία μετάβασης έως το 2030 ·
- να οικοδομηθεί ένας διάλογος μεταξύ των ενδιαφερομένων, όπως πολίτες, επιχειρήσεις και κοινωνία των πολιτών, για να επιτευχθεί ένα κοινό όραμα για το πώς θα προχωρήσουν στη μετάβαση και
- να εντοπιστούν δράσεις για να υλοποιηθεί μια επιτυχημένη δίκαιη μετάβαση.
Τους επόμενους μήνες, έως το τέλος του 2020, η Επιτροπή θα παράσχει στοχοθετημένη υποστήριξη για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να προετοιμάσουν εδαφικά δίκαια μεταβατικά σχέδια. Τα κράτη – μέλη θα έχουν την ευθύνη κατά την εκπόνηση και την οριστικοποίηση των εδαφικών σχεδίων δίκαιης μετάβασης, σε στενή διαβούλευση με τους σχετικούς εθνικούς, περιφερειακούς και τοπικούς ενδιαφερόμενους, διασφαλίζοντας την κυριότητα της μετάβασης. Τα σχέδια θα υποβληθούν στη συνέχεια στην Επιτροπή για έγκριση.
Η Επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων, Elisa Ferreira, δήλωσε: «Το έργο μας για την επίτευξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας συνεχίζεται. Η κλιματική αλλαγή παραμένει πραγματικότητα. Η καταπολέμηση του είναι τόσο πιεστική όσο πριν. Η Επιτροπή υποστηρίζει σθεναρά τα κράτη μέλη για να διασφαλίσουν μια δίκαιη μετάβαση σε όλες τις ευρωπαϊκές περιφέρειες. Αυτή η υποστήριξη στο πλαίσιο του προγράμματος στήριξης της διαρθρωτικής μεταρρύθμισης είναι ένα σημαντικό βήμα – θα βοηθήσει στη θέσπιση σχεδίων μετάβασης και θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να επωφεληθούν από τον μηχανισμό δίκαιης μετάβασης, διασφαλίζοντας ότι η μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία θα πραγματοποιηθεί με δίκαιο τρόπο, χωρίς να αφήνει κανέναν πίσω“.

Μαρία Κοτζακόλιου
