Μαρία Κοτζακόλιου, 03/09
Όλοι γνωρίζουμε το τσάι του βουνού και όλοι έχουμε καταφύγει σε αυτό, όταν το κρυολόγημα ή ο πονόλαιμος κατέβαλε τον οργανισμό μας. Παλιότερα, μια βόλτα στο βουνό αρκούσε για να το συλλέξεις, σήμερα όμως έχουν αλλάξει τα δεδομένα. Όλο και περισσότεροι – σε περιοχές που ενδείκνυνται μορφολογικά- στρέφονται στην καλλιέργειά του και το “συστήνουν” σε αγορές του εξωτερικού. Η καλλιέργειά του σχεδόν επιβάλλεται, καθώς η ασύστολη συλλογή το απειλεί με εξαφάνιση και σε πολλές περιοχές απαγορεύεται η συλλογή του.
Ακολουθούν πληροφορίες για την καλλιέργεια και τις ευεργετικές ιδιότητες του σιδερίτη.
Τσάι του βουνού, σιδερίτης:
Πολυετής πόα αυτοφυής στην Ελλάδα, απαντάται σε ξηροθερμικές συνθήκες και πετρώδη λιβάδια με ασβεστολιθικά πετρώματα, σε υψηλό υψόμετρο. Βλαστοί απλοί ή διακλαδιζόμενοι, ύψους 10-30cm, υπόλευκοι και καλύπτονται από πυκνό τρίχωμα. Άνθη χρώματος ανοιχτού κίτρινο, από Ιούνιο έως Σεπτέμβριο που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή αφεψημάτων με ευεργετικές ιδιότητες.
Τρόπος αναπαραγωγής : Συνιστάται αγενής αναπαραγωγή παρόλο που οι σπόροι του σιδερίτη φυτρώνουν εύκολα. Πολλαπλασιασμός με σπόρο δημιουργεί μεγάλη ανομοιομορφία φυτικού υλικού στην ανάπτυξη την εποχή άνθισης αλλά και στην ποσότητα των ανθοφόρων στελεχών. Αρχικό υλικό υψηλής ποιότητας μπορεί να δημιουργηθεί με ιστοκαλλιέργεια και στη συνέχεια στον αγρό να προκύψουν νέα φυτά από παραφυάδες.
Τρόπος καλλιέργειας :
Προετοιμασία εδάφους στον αγρό: Δεν απαιτεί ιδιαίτερους χειρισμούς καθώς φυτεύεται σε ορεινά, επικλινή, πετρώδη, εδάφη. Πριν τη φύτευση γίνεται κατεργασία με το χέρι στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό.
Εποχή – πυκνότητα φύτευσης: Μέσα φθινοπώρου, μετά τις πρώτες βροχές. Εναλλακτικά αρχές άνοιξης. Πυκνότητα φύτευσης 2.000 – 2.500 φυτά το στρέμμα (0,70 – 1 m μεταξύ των γραμμών Χ 0,50 – 0,60 m επί των γραμμών).
Εδαφικές απατήσεις – Λίπανση : Προσαρμόζεται καλά σε εδάφη πετρώδη, στραγγερά εδάφη και απαιτεί υψηλό υψόμετρο (>500m). Ακατάλληλες οι ζεστές περιοχές, με επίπεδα αγροτεμάχια που «νεροκρατούν».
Άρδευση :Μπορεί να καλλιεργηθεί και ως ξηρικό, αξιοποιεί όμως πολύ καλά το νερό όταν του δοθεί αρκεί να είναι σε μικρές δόσεις και να μην παραμένει στο ριζικό σύστημα του φυτού καθώς είναι ευαίσθητο σε σηψηριζίες.
Εχθροί – Ασθένειες : Στα υψηλά υψόμετρα που καλλιεργείται συνήθως δεν αντιμετωπίζονται προβλήματα εντομολογικών προσβολών. Προσοχή στην υπερβολική άρδευση για τυχόν ανάπτυξη μυκητολογικών ασθενειών στο ριζικό σύστημα (σηψιριζίες).
Συγκομιδή – Ξήρανση: Συγκομιδή στην πλήρη άνθιση τους μήνες Ιούνιο – Αύγουστο ανάλογα με το υψόμετρο καλλιέργειας. Συγκομίζονται τα ανθοφόρα στελέχη μόνο. Ξήρανση σε δεμάτια, κρεμασμένα ανάποδα σε σκιερό δροσερό μέρος.
Sideritiw scardica (Τσάι του βουνού, σιδερίτης) : Διάρκεια καλλιέργειας 10-12 έτη. Η απόδοση σε ξηρό προϊόν μπορεί να φτάσει τα 150 kg/στρ στον τρίτο χρόνο καλλιέργειας. Η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο είναι χαμηλή. Κυμαίνεται από 0,05 – 1%. Τα κύρια συστατικά του αιθερίου ελαίου είναι μινθόλη, γερανιόλη, β-καρυοφυλλένιο και νερολιδόλη.
Τσάι του βουνού (Σιδερίτης), Sideritis scardica Griseb., οικογένεια Labiatae Βιολογικές ιδιότητες : Το αιθέριο έλαιο του σιδηρίτη παρουσιάζει σημαντική αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση. Το τσάι του βουνού παρουσιάζει ευεργετικές ιδιότητες και στη διατροφή των αγροτικών ζώων. Προσθήκη φύλλων τσαγιού του βουνού σε ποσοστό 5 ή 10g/kg τροφής στα σιτηρέσια εγκύων-θηλαζουσών χοίρων δεν επηρέασε τις αποδόσεις των χοιρομητέρων, αλλά είχε σαν αποτέλεσμα:
- Την αύξηση του βάρους των χοιριδίων στον τοκετό και ιδιαίτερα στον απογαλακτισμό σε επίπεδα παραπλήσια με εκείνα της προσθήκης βιταμίνης Ε (200mg/kg τροφής).
- Την αύξηση του βάρους της τοκετοομάδας σε σύγκριση με μάρτυρες.
- Την ευζωία χοιρομητέρων και χοιριδίων λόγω της ήπιας ηρεμιστικής δράσης.
Οι αντιφλεγμονώδεις και αντιοξειδωτικές του ιδιότητες οφείλονται στους διαφορετικούς γλυκοζίτες της απιγενίνης, που περιέχονται σε αυτό σε μεγάλο ποσοστό. Σε πειράματα που έγιναν σε ποντίκια διαπιστώθηκε ότι ενισχύθηκε η αντιοξειδωτική άμυνα περιοχών του εγκεφάλου όσων κατανάλωναν επί 6 εβδομάδες αφέψημα από τσάι του βουνού.
Το κλασικό τσάι του βουνού που παλιά δεν έλειπε από κανένα σπίτι και ήταν το πρώτο αφέψημα που ετοίμαζε κάποιος για το κρυολόγημα, βρίσκει σιγά σιγά την θέση του και επιστημονικά ανάμεσα στα ευεργετικά ροφήματα για τον οργανισμό.
Το τσάι του βουνού επιδρά ευεργετικά σε:
- Κρυολογήματα
- Φλεγμονές του ανώτερου αναπνευστικού
- Την καταπολέμηση της δυσπεψίας και των γαστρεντερικών διαταραχών.
Επίσης θεωρείται:
- Αντισπασμωδικό
- Αναλγητικό
- Επουλωτικό
- Αντιοξειδωτικό Αγχολυτικό.
Το τσάι του βουνού περιέχει πληθώρα συστατικών όπως φλαβονοειδή, διτερπένια, φαινυλοπροπάνια, ιριδοειδή, μονοτερπένια. Τα τελευταία χρόνια το τσάι του βουνού έχει βρει τη θέση του κάτω από το επιστημονικό μικροσκόπιο με στόχο την εξακρίβωση της θετικής του επίδρασης στον οργανισμό. Η Ελλάδα και η Ισπανία είναι οι χώρες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση τσαγιού του βουνού.
Στα βουνά της Ελλάδας εντοπίζονται περίπου 17 είδη. Τα περισσότερα είναι αυτοφυή σε βραχώδεις περιοχές με υψηλό υψόμετρο, η ασύστολη συλλογή του σχεδόν τα απειλεί με εξαφάνιση, γεγονός που στις περισσότερες περιοχές απαγορεύεται η συλλογή του. Μάλιστα προωθείται η καλλιέργεια του για εμπορικούς σκοπούς προκειμένου να προστατευθούν οι αυτοφυείς ποικιλίες. Εργαστηριακές μελέτες για την ευεργετική επίδραση που έχει το τσάι του βουνού έχουν ήδη γίνει από τα Πανεπιστήμια Πατρών και Ιωαννίνων, ενώ το Πανεπιστήμιο Αθηνών σε μελέτη του υποστηρίζει ότι τα εκχυλίσματα των Sideritis euboea και Sideritis clandestina μπορούν να συνεισφέρουν προληπτικά στην οστεοπόρωση, καθώς προστατεύουν έναντι της απώλειας της οστικής πυκνότητας και ενισχύουν τη μηχανική αντοχή των οστών. Επιπλέον μελέτες από τη Γερμανία υποστηρίζουν ότι το τσάι του βουνού μπορεί να προστατεύει έναντι της νόσου του Αλτσχάϊμερ.
Το τσάι του βουνού σε αντίθεση με τα υπόλοιπα δεν έχει διεγερτική δράση και μπορεί άνετα να καταναλώνεται και το βράδυ πριν τον ύπνο. Για να εκμεταλλευτείτε στο έπακρο τις ευεργετικές του ιδιότητες θα πρέπει να δώσετε προσοχή στον τρόπο παρασκευής. Ο σωστός τρόπος είναι να βράσουμε πρώτα το νερό και λίγο πριν κοχλάσει να το αποσύρουμε από τη φωτιά, τότε ρίχνουμε μέσα το τσάι του βουνού, το αφήνουμε για 3 – 4 λεπτά, το σουρώνουμε και το πίνουμε. Μπορείτε επίσης στο κλασικό τσάι του βουνού να προσθέσετε μέλι, κανέλα, λεμόνι.
Πηγή: Αγρόκτημα “Αρωματικά Σιδερών”, κ. Νίκος Μπαρτζώκας (Γεωπόνος, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών), healthpress.gr
Μαρία Κοτζακόλιου
